What’s new: weeral verkiezingen!

Op zondag 13 oktober 2024 zijn het opnieuw verkiezingen. Deze keer trekken we naar de stembus voor de lokale en provinciale verkiezingen. Bij deze verkiezingen zijn er een aantal nieuwigheden tegenover de vorige verkiezingen. Hoog tijd voor een overzicht van de belangrijkste wijzigingen uit het Decreet Lokaal Bestuur dus, al is het maar om überhaupt rechtsgeldig een stem uit te kunnen brengen.

De meest besproken wijziging is allicht de afschaffing van de opkomstplicht. Kiezers zijn niet meer verplicht om te gaan stemmen, maar worden wel aangemoedigd om hun stemrecht te gebruiken.

De afschaffing van de opkomstplicht maakt dat geldig stemmen nog relevanter is geworden. Bij het invullen van het stembiljet wordt ofwel een lijststem (of: kopstem) gegeven, ofwel - al dan niet verschillende - naamstemmen (of voorkeurstemmen) binnen één lijst. Wanneer zowel een lijststem als naamstemmen worden gegeven, zullen enkel de naamstemmen tellen. Er wordt ongeldig gestemd wanneer kandidaten op verschillende lijsten worden aangeduid, meerdere lijststemmen worden gegeven of wijzigingen worden aangebracht op het stembiljet. Ongeldige stemmen worden (helaas) niet meegerekend bij het vaststellen van de verkiezingsuitslag.

Naast de afschaffing van de opkomstplicht zijn er nog andere ‘innovaties’. De overdracht van lijststemmen naar kandidaten wordt afgeschaft. Kandidaten die bovenaan de lijst staan, konden vroeger gebruik maken van de lijststemmen om verkozen te geraken. De lijststem blijft bestaan, maar zal deze verkiezingen geen invloed meer hebben op de aanwijzing van verkozenen. De kandidaten zullen verkozen worden in de volgorde van het aantal naamstemmen dat ze hebben behaald.

Ook is gewijzigd hoe de burgemeester wordt benoemd. Concreet spelen 3 factoren mee: (i) wie in de coalitie zit, (ii) wie de grootste fractie is binnen deze coalitie en (iii) wie de meeste naamstemmen binnenhaalt. Indien de verkozene het ambt niet wil opnemen, wordt dit doorgeschoven naar degene met het tweede hoogste aantal naamstemmen enz. van de grootste coalitiefractie. In principe wordt de verkozene met de meeste naamstemmen van de grootste coalitiefractie dus burgemeester.

Verder krijgt de persoon met de meeste naamstemmen van de grootste lijst een tijdelijk en exclusief initiatiefrecht van 14 dagen om een meerderheidscoalitie te vormen. Dit gebeurt middels een gezamenlijke akte van voordracht. Deze termijn start de dag die volgt op de dagtekening van het proces-verbaal van de verkiezingen. Als deze meerderheidscoalitie niet wordt gevormd binnen de 14 dagen, wordt opnieuw een cascaderegeling gevolgd, waarbij het initiatiefrecht overgaat op de stemmenkampioen van de 2de grootste lijst enz.

Tot slot is op 9 juni 2024 de registratie gestart van wie optreedt als bijzitter in een stem- of telbureau. Wie zowel op 9 juni 2024 als op 13 oktober 2024 wordt aangeduid, heeft het recht om een vrijstelling aan te vragen. Let op: deze vrijstelling is er enkel om te zetelen als bijzitter, niet als voorzitter of secretaris.